روانشناسی قدرت

 وقتی یک آدم قدرتمند شدید، ممکن است دست به این ۴ کار بزنید، کارهایی که در شرایط عادی انجام نمی‌دادید!

✍ علیرضا مجیدی

چه کسی می‌تواند ادعا کند که تمنای قدرت را ندارد. واقعیت این است که همه ما «فرانک آندروود»ی در درون خودمان داریم.

معمولا تا زمانی که خودمان تبدیل به آدم قدرتمندی نشده‌ایم، دیدن برخی از اعمال قدرتمندان و خودکامگان به نظرمان عجیب می‌آید. مدام با خودمان می‌گوییم اگر من جای فلانی بودم، بلافاصله، آن رویه را قطع یا اصلاح می‌کردم، دست از لجاجت برمی‌داشتم، فلا کار خیرخواهانه را می‌کردم، تعامل بهتری با کسانی که افکار و آرایی مخالف من داشتند، برقرار می‌کردم.

می‌گویند که قدرت مطلق، فساد می‌آورد. این مطلبی است که هم با مطالعه کتاب‌های تاریخی می‌توان به آن رسید و هم با دیدن احوال قدرتمندان معاصر.

در این میان روانشناسان هم دست به کار شده‌اند و مطالعاتی روی قدرتمندان انجام داده‌اند!

در اینجا ۴ مورد از اعمال و عادات قدرتمندان را با هم مرور می‌کنیم.

باید تأکید کنم که بسیاری از چیزهایی که در زیر اشاره می‌کنم، چیزهایی بدیهی به نظر می‌رسند که عقل سلیم هم به آنها گواهی می‌دهد، اما خیلی جالب است که از نقطه نظر علمی، بررسی‌های دقیق و همه‌جانبه روی این دانسته‌های ظاهرا مسلم، صورت گرفته باشد.

۱- قدرتمندان بیشتر از خود الهام می‌گیرند تا افراد دیگر

سبب چیست که قدرتمندان، توجهی به نظرات دیگران نمی‌کنند و خود را دانای مطلق می‌دانند؟

در سال ۲۰۱۵ پژوهشی در دانشگاه آمستردام توسط «گرین آ فن کلیف» صوت گرفت که نشان می‌داد، قدرتمندان بیشتر از خودشان الهام می‌گیرند! آنها خودبسنده هستند و به طفلی می‌مانند که در یک زمین بازی، دوست دارد، شخصا خود را سرگرم کند.

در این مطالعه که روی ۱۴۰ دانشجو صورت گرفت، مشخص شد که آنهایی که تصور می‌کنند می‌توانند دیگران را وادار به کارهایی مورد تمایل خودشان کنند (یعنی قدرتمندتر هستند)، بیشتر تمایل دارند که در مورد تجربیات تغییردهنده زندگی خودشان صحبت کنند تا اینکه وارد بحث با آدم‌های دیگر شوند. 

۲- اگر حس قدرتمند داشته باشید، نخستین شخصی خواهید بود که دست به عمل می‌زند

در سال ۲۰۰۳ یک پژوهش توسط روانشناس دانشگاه کلمبیا – آدام گالینسگی- صورت گرفت. در این تحقیق مشخص شد که کسانی که خودشان را از همتایان خود توامندتر می‌دانند، در بازی بلک‌جک بیشتر احتمال به دست گرفتن کارت را دارند، یا اینکه بیشتر احتمال سر جای خود نشاندن یک طرفدار مزاحم را دارند یا اینکه در مناقشات اجتماعی بیشتر تمایل به درگیر شدن را دارند.

در سال ۲۰۰۷، همین روانشناس متوجه شد که آدم‌های قدرتمند، در جریان مذاکرات، بیشتر احتمال پیشقدم شدن را دارند.

در سال ۲۰۱۲، جنیفر آن ویتسون از دانشگاه تگزاس، توضیحی برای علت این مسئله پیدا کرد. او متوجه شد که میزان ادراک و توانایی به یادآوری عوامل محدودکننده هدف، توسط آدم‌های قدرتمند کمتر است.

این مسئله را می‌توانیم به شاهینی تشبیه کنیم که روی شکار خود تمرکز کرده است، شاهین متوجه محیط پیرامون شکار نیست و کمتر نگران خطرهای محیط اطراف می‌شود.

۳- اگر قدرتمند باشید، احتمال فریبکار شدن هم بیشتر می‌شود!

در سال ۲۰۱۱ پژوهشی توسط یوریس لمر در دانشگاه تیلبورگ هلند صورت گرفت که مشخص کرد افراد قدرتمند، فریبکارتر هستند.

در این تحقیق، ۱۵۶۱ متخصص و آدم حرفه‌ای مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد که میزان خیانت‌های زناشویی یا تمایل به این امر، در آنها بالاتر از گروه‌های دیگر است، چرا که این افراد به خود در جذب شرکای جن..سی اعتماد داشتند! در مورد خانم‌های قدرتمند هم وضعیت مشابهی حکمفرما بود.

پس شاید این تصور که مردان همیشه بیشتر از زنان خیانت می‌کنند، درست نباشد و در حقیقت قرار گرفتن در موضعی برتر در آقایان به طور سنتی، باعث تمایل به خیانت بیشتر در آنها باشد!

۴- هر چه قدرتمندتر باشید، از مردم بیشتر فاصله می‌گیرید!

بر اساس تحقیق‌های جو ماگی از دانشگاه نیویورک و پاملا اسمیت از دانشگاه کالیفرنیا، آدم‌های قدرتمند خودشان را از توده مردم عادی، از نظر اجتماعی جدا می‌دانند.

اما چرا؟

– معمولا وقتی مردم خودشان را نزدیک به یکدیگر حس می‌کنند که به صورت متقارنی به هم وابسته باشند و تعاملات تکراری با هم داشته باشند. شما و رئیستان به صورت متقارن به هم وابسته نیستید و بیشتر به همکار خود تکیه دارید.

– آدم‌های قدرتمند اصولا نیازی به همکاری با آدم‌های عادی ندارند.

– آدم‌های قدرتمند، نسبت به آدم‌های دیگر انتزاعی‌تر می‌اندیشند. آنها بیشتر نگران اهدافشان هستند تا برقراری ارتباط با دیگران.

پس وضعیت اجتماعی که قدرتمند شدن در پی می‌آورد، خواه ناخواه، باعث جدایی قدرتمندان ازدیگران می‌شود.